MIEJSCA UPAMIĘTNIAJĄCE

MARTYROLOGIĘ

WIELKOOCKICH ŻYDÓW

Strona ta przedstawia wszystkie znane mi miejsca, w których upamiętniono męczeńską śmierć wielkoockich Żydów.

Znajdują się one w Polsce (Bełżec, Wielkie Oczy), na Ukrainie (Jaworów),

w Izraelu (Holon, Jerozolima, Gimzo) i w Stanach Zjednoczonych (Waszyngton).

O ile nie podano inaczej, zdjęcia zostały wykonane przez autora strony.)

Niech będzie wywyższone i uświęcone wielkie Imię Jego,

w świecie, który stworzył według swojej woli,

i niechaj ustanowi swoje królowanie,

i niechaj sprowadzi wyzwolenie i niechaj ześle już wkrótce Mesjasza,

jeszcze za życia waszego i za dni waszych i za życia całego domu Izraela,

szybko i w bliskim czasie.

I mówcie: Amen

יתגדל ויתקדש שמה רבה

בעלמא די ברא כרעותה

וימליך מלכותה

ויצמח פרקנה ויקרב משיחה

בחייכון וביומיכון ובחיי דכל בית ישראל

בעגלא ובזמן קריב

ואמרו אמן

Fragment Kadyszu (modlitwy za zmarłych)

WIELKIE OCZY – CMENTARZ ŻYDOWSKI

Fot. Tomasz Wiśniewski

W roku 1978, na skraju cmentarza od ulicy Krakowieckiej, postawiono obelisk w miejscu zbiorowej mogiły rozstrzelanych tu w latach 1941-1944 kilkudziesięciu Żydów z Wielkich Oczu i okolic.

W roku 2000 tablica została zdjęta z pomnika w celu konserwacji i już nie powróciła na swoje miejsce. Napis na tablicy głosił:

Pomordowanym

w okresie

II wojny

światowej

społeczeństwo

Wielkich Oczu

BEŁŻEC – OBÓZ ZAGŁADY

Fot. Yarek Shalom

www.izrael.badacz.org

7 listopada 1942 wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu i zamordowano w komorach gazowych część wielkoockich Żydów wysiedlonych wcześniej do Jaworowa. Pomnik-mauzoleum na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady w Bełżcu został otwarty w czerwcu 2004 r.

Wśród setek nazw miejscowości, z których przywożono transporty ofiar widnieje także napis:

[Wilkocz]

Wielkie Oczy

Fot. Tomasz Wiśniewski

JAWORÓW (Ukraina) – MIEJSCE KAŹNI

Fot. Bogdan Lisze

Większość wielkoockich Żydów przygnano do getta w Jaworowie 10.06.1942. Pozostałych w grudniu tegoż roku po chwilowym pobycie

w zaimprowizowanym getcie

w Krakowcu. Ci, którzy nie zmarli

z głodu, wycieńczenia i chorób zostali 16 kwietnia 1943 zamordowani przez Niemców seriami z karabinów maszynowych i zakopani w dołach przy drodze do Porudenka.

W latach 80-tych usypano tu kopiec

i postawiono obelisk.

Napis w języku hebrajskim:

Dla upamiętnienia Żydów zamordowanych przez nazistów

w Jaworowie, w Krakowcu, w Sądowej Wiszni i w Wielkich Oczach w latach 1941-1944

Napis w języku ukraińskim:

Dla upamiętnienia Żydów Jaworowszczyzny

rozstrzelanych przez faszystowskich katów w latach 1941-1944

JEROZOLIMA – IZBA PAMIĘCI

Izba Pamięci mieści się na Górze Syjon, tuż przy murach Starego Miasta, naprzeciw grobu Króla Dawida.

Izba była pierwszym miejscem w Izraelu, które poświęcono pomordowanym w Zagładzie,

na kilka lat przed założeniem Instytutu Jad wa-Szem.

Wśród setek pamiątkowych tablic, zaraz po wejściu do podziemi (zdjęcie po lewej), widoczna jest tablica Wielkich Oczu.

Napis na tablicy głosi:

Pomnik poświęcony pamięci dusz naszych drogich rodziców, braci i sióstr,

męczenników gminy Wielkie Oczy i okolicy w województwie lwowskim w Galicji (Pan pomści Ich krew),

którzy zginęli w latach Zagłady 1941-45 z rąk plugawych niemieckich nazistów

i ich wrażych pomocników (wymazane będą ich imiona).

Niech będą Ich dusze zawiązane w woreczku żywych.

Upamiętnione przez ocalałych wielkooczan, z Izraela i z diaspory

JEROZOLIMA – INSTYTUT JAD WA-SZEM

Jerozolimski Instytut Jad wa-Szem działa na mocy ustawy Knesetu (parlamentu izraelskiego) z 18.5.1953 jako Mauzoleum Pamięci ofiar Holocaustu. Część Instytutu to Dolina Gmin upamiętniająca tysiące nieistniejących już dzisiaj gmin żydowskich.

Po lewej: wejście do Doliny Gmin;

W środku: ściana z nazwami gmin okolic Lubaczowa, Jaworowa, Rawy Ruskiej i Przemyśla;

Po prawej: fragment ściany z napisem Wielkie Oczy.

HOLON (Izrael) – CMENTARZ KOMUNALNY

Na cmentarzu komunalnym

w Holonie (koło Tel Awiwu) wzniesiono setki macew poświęconych gminom żydowskim całej Europy.

Wśród nich znajduje się wspólna macewa Jaworowa, Krakowca, Sądowej Wiszni i Wielkich Oczu.

Hebrajski napis na macewie głosi:

Dla upamiętnienia męczenników gminy Jaworów i okolicy, koło Lwowa, którzy zginęli w Zagładzie

(Pan pomści Ich krew).

Dzień Pamięci – 11 m-ca Nissan

Pomnik ofiarowany przez Reginę Matok Züss dla upamiętnienia jej męża, bł.p.dr Szmuela Matok Züss

i jego siostry bł.p. Geni oraz bł.p. Dowa Schmidta.

oraz dla upamiętnienia męczenników Krakowca, Sądowej Wiszni i Wielkich Oczu

(Pan pomści Ich krew).

Gimzo (Izrael) – SYNAGOGA

W sali nauki przy synagodze „Heichal Rafael” w małej miejscowości Gimzo ufundowano parochet na szafkę z przyborami,

ku pamięci Żydów powiatu jaworowskiego pomordowanych w czasie II wojny światowej.

Napis na parochecie głosi:

Już stoją nasze nogi w twych bramach, o Jeruzalem.

Dla upamiętnienia gminy Jaworów i okolicy,

Krakowca, Sądowej Wiszni, Wielkich Oczu (Pan pomści Ich krew).

Na bocznej ściance szafki mieści się tabliczka z napisem:

Dla upamiętnienia męczenników gminy Jaworów i okolicy,

Krakowca, Sądowej Wiszni, Wielkich Oczu (Pan pomści Ich krew).

Cztery tysiące dusz, mężczyzn, kobiet i dzieci, wszyscy święci i czyści,

które zostały brutalnie zamordowane i zgładzone w czasie Zagłady w latach 1941-1944.

Ich pamięć będzie z nami.

Niech będą Ich dusze zawiązane w woreczku żywych.

- - -

Ufundowano przez wychodźców Jaworowa i okolic

(poprzez sekretarza organizacji, Meszulama Adlera, s. Israela Isera Ha-Kohena)

WASZYNGTON (USA) – MUZEUM HOLOCAUSTU

Courtesy of the United States Holocaust Museum, Washington DC

Amerykańskie Holocaust Memorial Museum jest narodową instytucją poświęconą dokumentowaniu, badaniu i upamiętnianiu zagłady europejskich Żydów. Muzeum powstało na mocy Aktu Senatu USA z roku 1980 i zostało oficjalnie otwarte w roku 1993.

Część Muzeum, poświęcona nieistniejącym już gminom żydowskim, to szklany most z ich nazwami.

Po lewej: widok ogólny od wejścia; w środku: większy fragment szklanego mostu; po prawej: napis Wielkie Oczy

Wszelkie prawa zastrzeżone. Zdjęcia, ani żadna ich część, bez pisemnej zgody autora strony nie mogą być wykorzystywane w systemach odtwarzalnych, bądź reprodukowane jakimkolwiek sposobem fotograficznym, elektronicznym, mechanicznym lub innym.

All rights reserved. These photos or any part of them may not, without the previous written consent of the author of this page, be used in retrievable systems or reproduced by any photographic, electronic, mechanical or other system whatsoever.