NOWY HERB GMINY WIELKIE OCZY

 

Gmina Wielkie Oczy wybrała w roku 2006 swój nowy herb. Działo się to w ramach projektu tworzenia sztandaru powiatu lubaczowskiego, na którego awersie znalazły się herby wszystkich gmin i samego powiatu. Sporządzenia i zaprojektowania herbów poszczególnych gmin podjęło się Muzeum Kresów w Lubaczowie, które wykorzystało lokalne tradycji heraldyczne, a swe propozycje konsultowało z radami gmin. W przypadku opracowania koncepcji graficznej i opisowej herbu Gminy Wielkie Oczy oparto się o odcisk pieczęci herbowej na kopii dokumentu dotyczącego powołania wielkoockiej straży pożarnej z końca XIX wieku, odnalezionego w archiwach lwowskich przez Edwarda Dziadułę z Cieszanowa. Wykorzystano także ustalenia autora tej strony w odniesieniu do interpretacji etymologicznej występującej w herbie ryby i kolorystyki herbu, jakie zostały dokonane w próbie rekonstrukcji herbu w maju 2005. 

Pracownicy Muzeum (Janusz Mazur, Józef Mazurek) sporządzili notkę opisową, która została dołączona do pisma wielkoockiego wójta skierowanego do Komisji Heraldycznej przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie.

 

Poniżej zamieszczam wspomnianą wcześniej notkę opisową i zaproponowane wersje wzoru herbu. Wybrana została pierwsza z nich.

 

 

Herb Gminy Wielkie Oczy

 

OPIS

 

(wersja 1)

Na tarczy gotyckiej w polu błękitnym ryba (oculata– wielkook, ukleja) srebrna w pas, zwrócona w prawo, poniżej wieniec złożony z dziesięciu złotych kłosów zboża.

 

(wersja 2)

Na tarczy gotyckiej w polu błękitnym ryba (oculata– wielkook, ukleja) srebrna w pas, zwrócona w prawo, poniżej dziewięć złotych kłosów zboża w słup (pionowo), w dwóch rzędach w pas.

 

(wersja 3)

Tarcza gotycka podzielona na dwa pola w pas. Górne pole błękitne, dolne czerwone. W górnym polu ryba (oculata– wielkook, ukleja) srebrna w pas, zwrócona w prawo, w dolnym polu dwie skrzyżowane szable z rękojeściami do góry, na końcach głowni obydwu szabel krzyż (godło herbu Mohyła).

Istnieje także odmiana wersji trzeciej z całym polem błękitnym (przyp. autora strony).

 

 

IDEA

 

Zasadniczym elementem herbu Gminy Wielkie Oczy (we wszystkich proponowanych wariantach) jest ryba morska, oculata– wielkook, (ukleja) znana z pieczęci Urzędu Gminy we Wielkich Oczach z końca XIX w. Wg badacza dziejów Wielkich Oczu Krzysztofa Dawida Majusa pomysłodawca i twórca wspomnianego herbu wykorzystał zapewne zbieżność etymologiczną nazwy ryby - „wielkook” i nazwy miejscowości „Wielkie Oczy”. Wybrał więc wielkooka jako główny motyw herbu ówczesnego miasteczka. Tradycja przypisuje powstanie nazwy miejscowości od dwóch stawów przypominających „duże oczy”; godło „ryby” związane z hodowlą ryb w stawach na terenie miejscowości może stanowić nawiązanie do tej legendy.

Ryba, jako element heraldyczny, posiada ponadto bogatą symbolikę. W herbie gminnym oznacza mądrość, skromność i pokorę mieszkańców. Jest przy tym jednym z najważniejszych symboli chrześcijańskich. Zgodnie z tradycją starochrześcijańską symbolizuje Chrystusa (greckie słowo „Ichtis” – skrót od „Jezus Chrystus Syn Boży Zbawiciel”). Połów ryb, czy spożywanie posiłków złożonych z ryb jest ponadto częstym motywem ewangelicznych przypowieści.

Drugi proponowany element herbu Gminy Wielkie Oczy to kłosy zboża (wariant 1 i 2). Ich liczba: w pierwszym wariancie 10 (w wieńcu), w drugim 9 (oraz dziesiąta ryba) symbolizuje ilość miejscowości wchodzących w skład gminy. Kłosy symbolizują z jednej strony podstawowe zajęcie miejscowej ludności, jakim jest uprawa roli, a z drugiej wskazuje na bogactwo i zasobność gminy. Kłosy zboża są także symbolem chleba, który posiada w kulturze ludowej i chrześcijańskiej bogatą warstwę znaczeniową.

Trzecim proponowanym elementem herbu gminnego jest godło herbowe rodu Mohyłów (herb Mohyła), którzy należeli do jednych z pierwszych właścicieli Wielkich Oczu po założeniu osady (być może to właśnie ten ród ugruntował jej istnienie). Mohyłowie to znany ród hospodarów mołdawskich, który w końcu XVI w. osiadł w Rzeczypospolitej i za panowania Wazów odgrywał ważną rolę w życiu politycznym i kulturalnym kraju (Regina z Mohyłów była matką księcia Jeremiego Wiśniowieckiego). Pierwszym właścicielem Wielkich Oczu (ok. 1621-1647) był Piotr Mohyła, prawosławny metropolita kijowski, założyciel słynnej Akademii Mohylańskiej w Kijowie; później majątek objął brat Piotra Mojżesz, dawny hospodar mołdawski.

Mohyłowie z pewnością odegrali ważną rolę w pierwszym okresie istnienia Wielkich Oczu. Na czasy ich rządów przypada również okres licznych wojen, w których brali czynny udział (Piotr Mohyła przyczynił się do zwycięstwa pod Chocimiem w 1621r.). Ważne znaczenie dla lokalnej tradycji posiada okres „potopu” szwedzkiego; Wielkie Oczy tego czasu zostały utrwalone na kartach trylogii Henryka Sienkiewicza. W okresie wojny ze Szwedami Mohyłowie opowiedzieli się po stronie Jana Kazimierza. Po bitwie pod Sandomierzem w 1656r. Mojżesz Mohyła przekazał majątek Jędrzejowi Modrzewskiemu, który zapoczątkował nowy rozdział w dziejach miejscowości.

Dwie skrzyżowane szable (miecze) na czerwonym polu występujące w herbie Mohyła symbolizują powodzenie wojenne i męstwo mieszkańców - mogą odnosić się do bogatej przeszłości gminy wielkoockiej.

Opr. Janusz Mazur, Józef Mazurek

Muzeum Kresów w Lubaczowie, 2.02.2006r.