Wiktor Chajes

WIKTOR CHAJES

(28.09.1875 – wiosna 1941)

Bankier i wiceprezydent Lwowa, wywodzący się z Wielkich Oczu

Wiktor (Wigder) Wilhelm Chajes urodził się we Lwowie 28 września 1875. Jego ojcem był wielkoocki kupiec drewna opałowego Aharon Salomon (Szlomo) Chajes (ur. 5.08.1838), zamieszkały wówczas (lata 70-te XIX w.) w Wielkich Oczach pod numerem 73, a matką Henryka (Hinde) (ur. 23.02.1842), córka kupca Lejba Kesslera i jego żony Sary, zamieszkałych pod numerem 55.

Salomon Chajes, był pierwszym wielkoockim Żydem, który posłał swe dzieci nie tylko do żydowskiego „chederu”, ale także do założonej właśnie w miasteczku (1872) szkoły polskiej. W roku 1874, czyli rok przed urodzeniem się Wiktora, Salomon i Henryka Chajesowie przenieśli się do Lwowa wraz z sześciorgiem dzieci.

Wiktor Chajes uczęszczał we Lwowie do szkoły podstawowej im. T. Czackiego, a od 1885 do gimnazjum im. Franciszka Józefa. W wieku 15 lat wstąpił do polskiej organizacji patriotycznej Biały Orzeł i był jednym z organizatorów uroczystej modlitwy młodzieży żydowskiej w synagodze Tempel dla uczczenia rocznicy powstania styczniowego. Za swą działalność został w roku 1891 relegowany ze szkoły, a latem 1892 aresztowany przez władze austriackie i skazany na miesiąc więzienia. W latach 1893-94 studiował na berlińskiej Akademii Handlowej, której jednak nie ukończył. Powrócił do Lwowa i zaczął pracę jako urzędnik bankowy. 26 lutego 1902 ożenił się z Celiną (Czesią) Sternbachówną.

Był założycielem (1900) i właścicielem lwowskiego Domu Bankowego Schütz i Chajes oraz polskim patriotą i aktywnym działaczem na rzecz asymilacji polskich Żydów. 14 lipca 1929 został wybrany prezesem zarządu lwowskiej gminy żydowskiej. Pełnił także liczne funkcje społeczne. Między innymi zasiadał w Komitecie Honorowym Żydowskiego Towarzystwa Rolniczego „Jilag”, był prezesem Organizacji Żydowskich Kupców i Przemysłowców i wiceprezesem Centrali Małopolskich Stowarzyszeń Gospodarczych. 11 czerwca 1930 został wybrany wiceprezydentem Lwowa i pełnił tę funkcję do rozpoczęcia okupacji miasta przez Związek Sowiecki. W latach 1931-1937 został odznaczony Orderem Polonia Restituta, Medalem Niepodległości i dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi. 10 kwietnia 1940 został aresztowany przez NKWD, wraz z innymi lwowskimi działaczami polskimi i żydowskimi, pod zarzutem działalności antysowieckiej w okresie międzywojennym. Początkowo więziony we Lwowie, wiosną 1940 przewieziony do Starobielska, gdzie zmarł (zginął) najprawdopodobniej wiosną 1941.

Pozostawił dziennik, obejmujący okres od 29 kwietnia 1926 do 22 września 1939, wydany w Polsce (Księgarnia Akademicka, Kraków 1997) pod tytułem Semper fidelis: pamiętnik Polaka wyznania mojżeszowego z lat 1926-1939 i w Izraelu (Wydawnictwo Uniwersytetu Bar-Ilan, Ramat Gan 1998) pod hebrajskim tytułem Gam jehudi gam polani [I Żyd i Polak].