RABINI WIELKICH OCZU
רבני
וייעלקאצי
Niełatwo dziś zebrać
informacje o wielkoockich rabinach, choć większość z
nich należała do znanej dynastii rabinackiej Teomim,
wywodzącej swe od korzenie od słynnego rabina Ozjasza
Halewi, żyjącego w Czechach w początkach XV wieku.
Poniższa lista jest z pewnością jeszcze niekompletna i w kilku przypadkach
zawiera jedynie nazwiska, czasem z podaniem podstawowych dat. Stanowi ona próbę
chronologicznego uszeregowania tych niekwestionowanych przywódców duchowych wielkoockiej społeczności wyznania mojżeszowego, wraz z
podaniem podstawowych informacji o ich życiu i dziełach.
Mordechaj z Kutna
מרדכי
מקוטנו
Mordechaj z Kutna, syn
Samuela, to pierwszy znany z imienia, a jednocześnie najwybitniejszy z wielkoockich rabinów. Urodził się około roku 1715 w Kutnie.
Jego ojcem był szanowany członek miejscowej gminy żydowskiej. Już jako młodzieniec Mordechaj wyróżniał się bystrością
umysłu, bogobojnością i zamiłowaniem do studiowania Pisma. Znany był ze ścisłego
przestrzegania surowych przepisów religii mojżeszowej. W okresie dorastania
często przebywał w towarzystwie wybitnych mędrców i rabinów ziem polskich. Gdy
dorósł, został ożeniony ze swą rówieśnicą, córką wybitnego i bogatego rabina.
Młoda para zamieszkała u teścia, który dbał o zaspokojenie wszelkich potrzeb
materialnych młodego człowieka, aby ten mógł się w pełni oddać studiowaniu Tory
i innych świętych ksiąg. Wkrótce jego nauki stały się znane w świecie
żydowskim, a jego sława dotarła także do Wielkich Oczu. Osoby stojące na czele wielkoockiej gminy zaprosiły go, aby objął wakujące
stanowisko rabina. W Wielkich Oczach pojawił się około roku 1735. Jako rabin
sprecyzował i wprowadził w gminie wiele przepisów religijnych.
Mordechaj z Kutna jest autorem księgi Dower szalom [Piewca pokoju] i pism z
komentarzami do Księgi Psalmów i Księgi Proroków. Niestety, żadne z tych dzieł
nie zachowało się do naszych czasów. Zasłynął jednak wielokrotnie wznawianym
traktatem teologicznym Szaar-Melech [Brama Królewska], będącym zbiorem
trzynastu rozpraw teologiczno-moralnych związanych z różnymi terminami i
świętami kalendarza żydowskiego. Pierwsze wydanie ukazało się w roku 1762 w Żółkwi,
a ostatnie – jak dotąd – w roku 1997 w Kanadzie.
Nie
znamy daty śmierci Mordechaja z Kutna, przy czym nastąpiło to z pewnością po
roku 1772. Pozostawił dwóch synów, starszego Dawida i młodszego Samuela.
* * *
Mordechaj Herc Teomim
מרדכי
הירץ תאומים
Mordechaj Herc Teomim był rabinem Wielkich Oczu do 1821.
* * *
מאיר
תאומים
Meir Teomim był szwagrem rabina
Arie, naczelnego rabina Jaworowa. Rabin Wielkich Oczu po roku 1821.
* * *
מרדכי
הרצוג
Mordechaj Hercog urodził
się około roku 1820, jako syn Józefa Hercoga, naczelnego rabina powiatu Sanok.
Poślubił córkę Mojżesza Elbauma z Leżajska. Rabin
Wielkich Oczu w połowie XIX w. Po nim pełnił tę funkcję jego syn Naftali Menachem. Zmarł w roku
1880.
* * *
נפתלי
מנחם הרצוג
Naftali Menachem Hercog urodził się
około roku 1840. Syn Mordechaja Hercoga. Poślubił córkę Cwi
Hirsza Glanca, naczelnego
rabina Sieniawy. Rabin Wielkich Oczu przed 1860, gdy
objął funkcję po swym ojcu. W roku 1889 został rabinem w miejscowości Czudec.
Zmarł około roku 1900, pozostawiając dwóch synów: Mojżesza (ur. 1855), rabina
Czudca po ojcu; i Arie Lejba (zm. 1934), przełożonego jesziwy w Bobowej; oraz
córkę Sarę Brajnę, żonę Mojżesza Brumera
z Sanoka.
* * *
Jakub Teomim
יעקב
תאומים
Jakub Teomim
urodził się w roku 1833. Syn Efraima Teomim,
naczelnego rabina Krystynopola. Uprawnienia
rabinackie otrzymał w roku 1851. Rozpoczął swą wieloletnią karierę rabinacką w Wielkich
Oczach, gdzie został wybrany rabinem w roku 1860 i pełnił tę funkcję
co najmniej do grudnia 1866. Następnie był rabinem Tarnogrodu w zaborze
rosyjskim. Za radą uznanego autorytetu, Ozjasza Rokeacha z Bełza, nie przyjął oferowanej mu posady w rabinacie
Opatowa. Po wydaniu w roku 1888 nakazu opuszczenia Rosji przez obcych poddanych
powrócił do Galicji i w roku 1891 został przyjęty na rabina Kołomyi. Zmarł w
podeszłym wieku 1 maja 1908. Pozostawił syna, Chaima Cwi
Hirsza, Dajana w Kołomyi, i nieznanego imienia córkę,
żonę Dawida Teomim z Kołomyi.
* * *
Izaak Teomim
יצחק
תאומים
Izaak Teomim
urodził się w roku 1837. Syn Efraima Teomim (ur.
c.1810 – zm. 1879), naczelnego rabina Krystynopola, młodszy brat Jakuba. Karierę rozpoczął jako dajan w Śniatyniu w roku 1854 i w tym samym roku poślubił córkę
swego stryja, Abrahama ze Zborowa i Buczacza. W roku 1865, po śmierci Jechezkela Tellera, objął po nim funkcję rabina Śniatyna. Rabin Wielkich Oczu od roku
1871 do 1879, kiedy to objął po zmarłym ojcu funkcję naczelnego rabina Krystynopola, którą pełnił 33 lata, aż do śmierci.
Sprawował tam także funkcję rabina okręgowego. Był znany z przyjemnego sposobu
bycia, poczucia sprawiedliwości i dobroci. Izaak zmarł 8 listopada 1911.
Pozostawił synów: 1. Abraham (ur. c.1875 – zm.
c.1943), jego następca w Krystynopolu
od listopada 1911, okres I WŚ spędził w Wiedniu; 2. Hercel,
działacz publiczny w Sanoku; 3. Efraim; 4. Mojżesz (ur. c.1880 – zm. c.1943), który asystował ojcu i
bratu w rabinacie Krystynopola; oraz córki nieznanego
imienia: 1. żona Efraima Hamajdesa,
rabina w Bukaczowcach; 2. żona
Jakuba Ungera, rabina Radziechowa.
* * *
נפתלי
הירץ תאומים
Naftali Herc Teomim urodził się w
roku 1851. Syn Mojżesza Teomim (ur. c.1825 – zm. 21.11.1887), naczelnego rabina Jaworowa (od 1848) i Horodenki (od 1860), brata Cwi Hirsza, Jakuba i Izaaka Teomim, i
Estery Malki (zm. 7.03.1885), córki Salomona Liebermana z Rawy Ruskiej. Naftali Herc w roku 1871 poślubił Fajgę,
jedyną córkę 
Menachema Manesa 
Liebermana z Glinian, gdzie zamieszkał. W końcu 1877
przyjęty do rabinatu Delatyna. Po 16 miesiącach
opuścił Delatyn, gdyż jego małżonka sprzeciwiła się
pobytowi tam ze względu na dużą odległość od jej rodziców. Wieloletni rabin
Wielkich Oczu w latach 1879-1916. Gdy w listopadzie 1887 roku zmarł jego
ojciec, był kandydatem do zajęcia po nim miejsca w Horodence,
ale miejscowa społeczność wolała jego szwagra, Elimelecha
Aszkenazy.
Napisał
dzieło Szaar Naftali
[Brama Naftalego], obejmujące responsa
i nowele toraniczne, zamieszczone w napisanej przez
jego ojca księdze Orajan telitai [Trzecie nauczanie] (została wydana we Lwowie w
roku 1880). Ponadto stworzył jeszcze dwa tomy rozważań na temat wszystkich
czterech części Szulchan Aruch. Naftali Herc Teomim zmarł w roku 1916.
Miał
sześciu synów:
Józef Teomim (ur. 1874 w Glinianach – zm. 13.04.1962 w Detroit),
w roku 1894 poślubił córkę Salomona Rutenberga z Rozwadowa
i u niego zamieszkał. Uprawnienia rabinackie uzyskał w roku 1902. W roku 1912
wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie krótko służył jako
rabin kolejno w nowojorskiej synagodze imigrantów z Wielkich Oczu i w synagodze
imigrantów z Rozwadowa, by w roku 1914 zostać rabinem w Detroit, w synagodze
galicyjskiej „Brit Avraham”,
gdzie służył aż do śmierci;
Dow Ber (Berele) Teomim (ur. c.1875 – zm. 1942), poślubił Perl Jutę, córkę Chaima Cwi Aszkenazi, rabina Przeworska, po którym objął funkcję w
okresie międzywojennym;
Abraham Teomim (ur. c.1885 – zm. c.1940), poślubił córkę Efraima Zalmana Margaliot, rabina Łąki, po którym objął funkcję przed
wybuchem I wojny światowej;
Efraim Teomim (ur. 1880 w Wielkich Oczach – zm. 1920 w Jaśle),
poślubił córkę Cwi Elimelecha
Teitelbauma z Kołaczyc, z którym początkowo prowadził
interesy, po czym usamodzielnił się. W trakcie I WŚ stracił cały majątek i
przeniósł się do Jasła, gdzie został admorem
miejscowych chasydów;
Jona Teomim, następca ojca w wielkoockim
rabinacie;
Jakub Teomim,
zamieszkał w Rozwadowie;
Menachem Manes Teomim (ur. 1887 w Wielkich
Oczach), poślubił córkę Chaima Poperusza z Tarnopola
i zamieszkał w Kołomyi.
* * *
Jona Teomim
יונה
תאומים
Jona Teomim urodził się w
roku 1885 w Wielkich Oczach jako jeden z siedmiu synów
Naftalego Herca Teomim i Fajgi, jedynej córki Menachema Manesa Liebermana z Glinian. Objął funkcję po śmierci swego
ojca w roku 1916 i pełnił ją między obydwiema wojnami światowymi do roku 1943,
kiedy to został zamordowany przez Niemców wraz z innymi Żydami miasteczka.
Należał do chasydów z Bełza. Nosił honorowy tytuł Gabaj
Erec Israel, czyli
odpowiedzialnego za zbieranie datków na rzecz działalności osiedleńczej w
ówczesnej Palestynie. Poślubił Chaję, córkę Izraela
Arie Aszkenazy, rabina gminy Seret na Bukowinie. Jona i Chaja
Teomim mieli trzech synów:
Naftali Herc Teomim (ur. 1921), poślubił Rachelę (Rechcię),
córkę Simchy Goldberga z Sanoka. Autor księgi Binat ha-lew [Mądrość serca] poświęconej
kwestiom talmudycznym, wydanej w Biłgoraju w drukarni Izraela Chaima Wajnberga
w roku 1938. Zginął zamordowany przez Niemców wraz z żoną w roku 1943;
Joel Sznicel Teomim (zm. 25.06.1984 w
Londynie) poślubił w roku 1932 Chaję Tehilę, córkę Issachara Dowa Berisza Halperina
rabina Biecza, i wyjechał do Londynu, dzięki czemu przeżył wojnę. Jego
orzeczenia religijne cytowane są w księdze Binat
ha-lew autorstwa jego brata, Naftali-Herca, i w
galicyjskim miesięczniku toranicznym „Ateret tiferet” [Korona chwały],
rocznik 2, zeszyt 1 (wrzesień 1931);
Izrael Arie Teomim, którego orzeczenia religijne cytowane są w księdze Binat ha-lew. Zginął zamordowany przez
Niemców w 1943 roku.