WIELKIE OCZY w SZTUCE
|
Tak mała
miejscowość, jak Wielkie Oczy, ma zwykle niewielkie szanse na jakiekolwiek
uwiecznienie w sztuce. Jednak Wielkie Oczy pojawiły się w polskiej
beletrystyce kilkakrotnie. Znajdujemy je w „Potopie” Heryka Sienkiewicza, w
rozdziale 33-tym tomu 2-go oraz w rozdziale 4-tym tomu 3-go. W tomie 2-gim
dowiadujemy się w jak oryginalny sposób Kmicic objął komendę nad przysłanymi
królowi przez chana Tatarami Akbah-Ułana i jak prowadził ich drogą „ku
Wielkim Oczom”, a w tomie 3-cim zawarł Sienkiewicz opis potyczki, jaka
rozegrała się wczesną wiosną roku 1656 w lasach i na polach między
Jarosławiem a Wielkimi Oczami pomiędzy oddziałem szwedzkiej jazdy, a
chorągwią dowodzoną przez Czarnieckiego. O
Wielkich Oczach pisze Józef Ignacy Kraszewski w powieści zatytułowanej
„Starościna bełska. Opowiadanie historyczne 1770-1774”. To studium
historyczne poświęcone jest dziejom tragicznie zakończonego słynnego
mezaliansu pomiędzy Stanisławem Szczęsnym Potockim a Gertrudą z Komorowskich.
Ze względu na swą oryginalną nazwę Wielkie Oczy zostały także wykorzystane
przez Szymona Kobylińskiego w dziełku „Noniusz” - zabawnej historii romansu -
grze słów ułożonej wyłącznie z nazw polskich miast i miasteczek. O miasteczku
wspomina także urodzony w Wólce Krowickiej koło Lubaczowa współczesny poeta
warszawski Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki w swoim dziełku „Zdemaskowanie Leszka
Ilnickiego albo obrona Horpyny” opublikowanym w 2002 r. we wrocławskim
„Dzienniku Portowym” nr 5. Widoki
Wielkich Oczu z lat 60-tych XX w. zostały uwiecznione w akwarelach
domorosłego artysty-malarza, Adama Gajdasza, żyjącego w Wielkich Oczach w
latach 1905-1978. Jedna z nich przedstawia widok ogólny miejscowości, a druga
pejzaż zimowy. Cennym uzupełnieniem działu sztuka jest obraz pędzla Jana
Kuśmidrowicza „Stary dworek” namalowany około roku 1910 i przedstawiający
najprawdopodobniej stary wielkoocki dwór przed dewastacją i przeróbką na cele
przemysłowe. Nowsze dzieła to obraz synagogi znanego ukraińskiego artysty,
Mikołaja Pazizina, akwarele Anny Lewek z Gorlic przedstawiające cerkiew oraz
widok Wielkich Oczu od wjazdu z Kobylnicy, a także dwa rysunki piórkiem oraz
linoryt znanego artysty-grafika z Tomaszowa Lubelskiego, Romana Muchy,
obrazujące trójnarodowość Wielkich Oczu. Nazwa
Wielkie Oczy została także wykorzystana w rebusie homonimowym, zamieszczonym
w latach 70-tych w dwutygodniku szaradziarskim „Rozrywka”. |
Potop (fragmenty), Henryk Sienkiewicz Starościna bełska (fragment), Józef Ignacy Kraszewski Noniusz, Szymon Kobyliński Zdemaskowanie Leszka Ilnickiego albo obrona
Horpyny (fragment),
Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki Adam Gajdasz (akwarela na płótnie) Wielkie
Oczy - pejzaż zimowy, NEW! Adam Gajdasz (akwarela na płótnie) Stary dworek, Jan Kuśmidrowicz (reprodukcja na pocztówce, 1914) Mikołaj Pazizin, 2002 Anna Lewek (akwarela), 2005 Anna Lewek (akwarela), 2006 Widok od Kobylnicy, NEW! Anna Lewek (akwarela), 2007 Miejscowość trzech kultur, NEW! Roman Mucha (rysunek piórkiem), 2006 Cerkiew p.w. św. Mikołaja, NEW! Roman Mucha (rysunek piórkiem), 2004 Cerkiew
p.w. św. Mikołaja, NEW! Roman Mucha
(linoryt), 2007 Rebus homonimowy, „Rozrywka” Wielkie Oczy, wiersz Teresy Grochowieckiej |
W Wielkich Oczach i na terenie wielkoockiej gminy mieszka
obecnie kilku artystów ludowych. Oto krótkie informacje o nich podane za
wydawnictwem przygotowanym przez Janusza Mazura, Pasja tworzenia i przegląd
twórczości ludowej i amatorskiej oraz rękodzieła artystycznego w powiecie
lubaczowskim, Muzeum w Lubaczowie, Lubaczów 2004 (w kolejności
alfabetycznej):
Ks. Józef Florek (Wielkie Oczy) – urodził się w roku 1963 w Jarosławiu. Od 2001 r. sprawuje
obowiązki proboszcza parafii rzymskokatolickiej w Wielkich Oczach. Uprawia
malarstwo olejne. Zdolności plastyczne przejawia od dzieciństwa. Twórczość
malarską zapoczątkował po ukończeniu szkoły średniej, rozwinął w okresie
studiów w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu. W swym malarstwie inspiruje
się doświadczeniami formalnymi impresjonistów, a także malarstwem ikonowym.
Artysta zadebiutował na indywidualnej wystawie w Domu Kultury w Pruchniku
(1990). Jego prace znajdują się w zbiorach domowych oraz u prywatnych
posiadaczy w Pruchniku, Przeworsku, Dubiecku, Medyce, Lesku, Przemyślu, trafiły
również do Watykanu.
Katarzyna Jakimiec (Kobylnica Wołoska) – urodziła się w 1970 r. w Sarnach (rejon Jaworów). Z
zawodu jest fryzjerką. W 2003 r. osiedliła się w Kobylnicy Wołoskiej, gdzie
wraz z mężem prowadzi gospodarstwo rolne. Uprawia haft krzyżykowy. Umiejętności
w tym zakresie wyniosła z domu, a także ze szkoły w rodzinnych Sarnach, gdzie
uczestniczyła w lekcjach haftowania. Swe prace twórczyni sprzedawała we Lwowie,
trafiły także do Kanady.
Helena Kostyk (Wielkie
Oczy) – urodziła się w 1923 r. w Wielkich Oczach. Pracowała na roli. Przez 22
lata była pracownikiem Domu Opieki Społecznej, prowadzonego przez ss.
Boromeuszki w Wielkich Oczach. Zajmuje się haftem pełnym i koronką.
Umiejętności w tym zakresie nabyła od mamy Marii Sawińskiej. W końcu lat 30
minionego wieku ukończyła także kurs haftowania. Jej prace były pokazywane na
dożynkach powiatowych w Wielkich Oczach. Koronki i hafty twórczyni znajdują się
w zbiorach rodzinnych oraz u znajomych w kraju, a także we Francji, Anglii i
USA.
Stanisław Krzyszkowski (Wielkie Oczy) – urodził się w 1953 r. w Szczutkowie. Posiada
wykształcenie zawodowe. Obecnie pracuje jako kierowca w Gimnazjum Publicznym
im. Jana Kochanowskiego w Wielkich Oczach. Uprawia rzeźbę, płaskorzeźbę, okresowo
także malarstwo. Zainteresowania plastyczne przejawia od dzieciństwa. Rzeźbi od
szkoły podstawowej. W okresie służby wojskowej pracował w sekcji dekoracyjnej
(Jarosław). W 1986 r. uzyskał dyplom mistrza w zakresie rzeźby w drewnie. Przez
cztery kolejne lata wykonywał zamówienia na rzeźby dla „Ars Christiana” w
Warszawie i Księgarni św. Jacka w Katowicach. W późniejszych latach zaprzestał
działalności w tym zakresie, kontynuując swą pasję okazjonalnie. Jego prace
znajdują się w zbiorach rodzinnych w Wielkich Oczach oraz u prywatnych
posiadaczy w okolicach Lubaczowa (Łukawiec, Lubaczów, Młodów), a także na
terenie kraju (Warszawa, Katowice). Rzeźby artysty znajdują się w okolicznych
kosciołach (Wielkie Oczy, Majdan Lipowiecki, Budzyń – figura Chrystusa Króla),
trafiły także do Watykanu.
W ubiegłym wieku w Wielkich Oczach działali także zmarli
już artyści ludowi – malarze: Adam Gajdasz (1905-1978) i Bogdan
Majerski (1911-1983) oraz tworząca wycinanki Zofia Majerska
(1925-1989).
